Φάρμακα εκτός Φαρμακείων -Ελευθερία ή Θάνατος; του Πάνου Ζαρογουλίδη

Η κατάχρηση στη χρήση των Μ.Υ.Συ.Φα (μη υποχρεωτικώς συνταγογραφούμενα φάρμακα) από πλευράς πληθυσμού είναι ένα συνεχώς αυξανόμενο πρόβλημα, με τις υπερβάσεις στην συνιστώμενη δοσολογία τους ( ηθελημένη ή όχι) να αυξάνονται κάθε χρόνο.  Εκτός από τον αυξανόμενο κίνδυνο που εμπεριέχει η πλήρως απελευθερωμένη πρόσβαση τους από ανθρώπους σε μια προσπάθεια να βλάψουν το εαυτό τους, η ανεπιφύλακτη λήψη ακόμα και ασφαλών φαρμάκων μπορεί να οδηγήσει σε συνάθροιση στον οργανισμό, με οδυνηρές συνέπειες που 

μπορούν να επιφέρουν ακόμα και το θάνατο.

Ένα συχνό φαινόμενο που παρατηρείται ακόμα και σε ευρείας χρήσης ουσίες είναι η συνάθροιση δραστικής από φάρμακα διαφορετικής εμπορικής ονομασίας. Η πολύ γνωστή σε όλους μας ακεταμινοφαίνη (παρακεταμόλη) πχ Depon Panadol Apotel - ένα από τα ασφαλέστερα και πιο αποτελεσματικά φάρμακα ευρείας κυκλοφορίας είναι αιτία 56000 επισκέψεων στα ιατρεία Α’ βοηθειών, 26.000 νοσηλειών και 500 θανάτων κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Ενώ υπάρχει έντονος προβληματισμός για τη μείωση της μέγιστης ημερήσιας δόσης, σε 2,600 χιλιοστόγραμμα (mg) αφού όπως φαίνεται από τις έρευνες που έχουν διεξαχθεί η σημερινή μέγιστη ημερήσια δόση των 4.000 mg είναι τοξική για κάποιους¹. Θυμίζω ότι στη χώρα μας υπάρχουν ήδη κυκλοφορούντα σκευάσματα με δόση 1.000 mg.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο οι εισαγωγές στο νοσοκομείο λόγω overdose παρακεταμόλης αυξάνονται σταθερά από το 1970 ενώ σήμερα θεωρείται η ουσία, που χρησιμοποιείται συχνότερα σε σκόπιμη αυτό-δηλητηρίαση. Στην Οξφόρδη μάλιστα το ποσοστό της υπερδοσολογίας παρακεταμόλης αυξήθηκε από 14,3% στο 1976 σε 42% το 1990 και 47,8% επί συνόλου περιστατικών το 1993². Οι ίδιες ανησυχητικές τάσεις εμφανίζονται και σε άλλες χώρες όπως Δανία και Αυστραλία^3,4

 

Στη Σκωτία το ποσοστό των overdose από παρακεταμόλη αυξήθηκε σχεδόν 400% μεταξύ 1983 και 1993 και με ακόμα υψηλότερα ποσοστά σε υποβαθμισμένες περιοχές^5,6.

Στη Σουηδία, καθώς οι πωλήσεις των αναλγητικών αυξάνονταν το ίδιο αυξήθηκαν τα ποσοστά αυτοκτονίας⁷. 

Στο Ηνωμένο Βασίλειο από τότε που η παρακεταμόλη εισήχθη σε καθεστώς OTC πλήρους απελευθερωμένης πρόσβασης από τα Supermarkets η κατανόηση των ανεπιθύμητων δράσεων του φαρμάκου από το κοινό άλλαξε. Οι ασθενείς δεν γνώριζαν ότι υπήρχε μια καθυστέρηση αρκετών ημερών πριν την έναρξη των σοβαρών συμπτωμάτων ενώ βρέθηκε ότι αν είχαν σε γνώση τους αυτήν την πληροφορία δεν θα είχαν χρησιμοποιήσει το φάρμακο ⁸.  Μια παρόμοια μελέτη το 1990 έδειξε ότι μολονότι οι περισσότεροι ασθενείς αναγνώριζαν ότι η χρήση παρακεταμόλης μπορούσε να οδηγήσει σε θάνατο οι ίδιο αγνοούσαν την καθυστέρηση πριν την έναρξη των σοβαρών συμπτωμάτων και πολλοί θεωρούσαν ότι η υπέρβαση της δοσολογίας θα οδηγούσε σε λιποθυμία. Η ίδια μελέτη επιβεβαίωσε ότι οι ασθενείς αγόρασαν παρακεταμόλη επειδή ήταν εύκολα προσβάσιμη και φθηνή⁹.!!!

Μεταξύ 1974 και 1990 διεξήχθη συγκριτική μελέτη μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Γαλλίας για να εκτιμηθεί το αν οι περιορισμοί στην πρόσβαση του φαρμάκου, ήταν δικαιολογημένοι. Εκείνη την εποχή η παρακεταμόλη ήταν ελεύθερα προσβάσιμη στην Αγγλία και Ουαλία, σε ελεύθερες ποσότητες από τα φαρμακεία και εως 12g από τα Super Markets. Στη Γαλλία η παρακεταμόλη ήταν διαθέσιμη μόνο από τα φαρμακεία και έως 8gr ανα πακέτο. Υπήρξε μία ισχυρή συσχέτιση στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία μεταξύ των πωλήσεων παρακεταμόλης και υπερδοσολογίας παρακεταμόλης.

Τα θανατηφόρα περιστατικά όμως ήταν 4 φορές υψηλότερα στην Αγγλία και Ουαλία σε σχέση με την Γαλλία. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η μεγαλύτερη διαθεσιμότητα της παρακεταμόλης οδήγησε στην αύξηση της χρήσης της και σε αύξηση των θανατηφόρων και μη υπερβάσεων της μέγιστης δοσολογίας της και ότι οι περιορισμοί στο Ηνωμένο Βασίλειο έπρεπε να γίνουν πιο αυστηροί. Το 1998 ο Αγγλικός Οργανισμός ελέγχου (Medicines Control Agency) αναγκάστηκε να θέσει περιοριστικούς όρους στη διακίνηση της¹⁰ .

Το κόστος της δηλητηρίασης και της επακόλουθης θεραπείας είναι αξιοσημείωτο. Το άμεσο κόστος στο σύστημα από δηλητηριάσεις παρακεταμόλης εκτιμήθηκε στα 87.000.000 δολάρια ετησίως σε μια συντηρητική εκτίμηση και με 2.172 δολάρια κόστος ανά περιστατικό¹². 

Πάνος Ζαρογουλίδης

Φαρμακοποιός ΜΒΑ

Αντιπρόεδρος Φ.Σ Πέλλας

 

Βιβλιογραφία

¹ http://qjmed.oxfordjournals.org/content/95/9/609.full.pdf+htmlocument.

² Hawton K, Ware C, Mistry H, Hewitt J, Kingsbury S, Roberts D, Weitzel H. Paracetamol self‐poisoning: characteristics, prevention and harm reduction. Br J Psych 1996; 168:43–8.

³ Ott P, Dalhoff K, Hansen PB, Loft S, Poulsen HE. Consumption, overdose and death from analgesics during a period of over‐the‐counter availability of paracetamol in Denmark. J Int Med 1990; 227:423–8.

⁴ Gow PJ, Smallwood RA, Angus PW. Paracetamol overdose in a liver transplantation centre: An 8‐year experience. J Gastroenterol Hepatol 1999; 14:817–21.

⁵ McLoone P, Crombie IK. Hospitalisation for deliberate self‐poisoning in Scotland from 1981 to 1993: trends in rates and types of drugs used. Br J Psychiatry 1996; 169:81–5

⁶ Smith T. Differences between general practices in hospital admission rates for self‐inflicted injury and self‐poisoning: influence of socioeconomic factors. Br J Gen Pract 1995; 45:458–62

⁷ Carlsten A, Allebeck P, Brandt L. Are suicide rates in Sweden associated with changes in the prescribing of medicines? Acta Psychiatr Scand 1996; 94:94–100.

⁸  Gazzard BG, Davis M, Spooner J, Williams R. Why do people use paracetamol for suicide? Br Med J 1976; 1:212–13.

⁹ Hawton K, Ware C, Mistry H, Hewitt J, Kingsbury S, Roberts D, Weitzel H. Why patients choose paracetamol for self poisoning and their knowledge of its dangers. Br Med J 1995; 310:164.

¹⁰ Committee on Safety of Medicines, Medicines Control Agency. Paracetamol and aspirin. Curr Prob Pharmacovig 1997; 23:9.

¹¹ Woolf A, Wieler J, Greenes D. Costs of poison‐related hospitalizations at an urban teaching hospital for children. Arch Pediatr Adolesc Med 1997; 151:719–23.

¹² Bond GR, Novak JE. The human and economic cost of paracetamol (acetaminophen) overdose. Pharmacoeconomics 1995; 8:177–81.